Шагаа

ШАГ ЧААГАЙ, ШАГАА ЧААГАЙ!Тыва шыдыраа — шыдырааны тываларныӊ тускай хамаарыжылгазы-биле адааны.
Шыдырааның Тывада төөгүзү — Бурунгу Индияга шыдырааныӊ төөгүзүнүӊ эгелээнинден бээр ийи муӊ чыл ажыг үе эрткен. Бо угаан-медерелдиӊ солун оюну чамдык сураглыг шериг баштыӊчыларынга бодаарга, бүдүн делегейде хөй-ле кижилерниӊ чүрээн чаалап ап турган, турар база чаалап алыр. Шыдыраа Моолдуӊ, Тываныӊ көшкүн чоннарыныӊ шаг-дүптен ынак оюннары-биле чергелештир эӊ сайзыраӊгай, ынак оюну. Тываларныӊ шыдыраага ынаа маадырлыг тоолдарындан, тоолчургу чугааларындан безин илдеӊ.
Шыдырааныӊ кол сорулгазы тулчуушкун шөлүнде болуп турар байдалды бичиижиткен хевирге көргүзер оюн. Тыва шыдыраа бурунгу индий шыдыраага эвес, а бурунгу ираннарныӊ дүрүмнери чаартынган оюнунга дөмей. Бирээде, шыдыраа шөлүнге чүгле ийи кижи ойнаарында, база кажык чок бот-боттарыныӊ көштерин манажып ойнаарында. Актар дээш ойнаан кижи көжерге, оон каралар дээн ышкаш. Кажык чок, ийи кижи ойнаар шыдыраа Иранга VII вектен эгелеп тыптып келген.
Тываларныӊ терге шыдыраазы төнчү чок аас-кежик угулзазы («өлчей удазыны») ышкаш кылдыр база кылдынып турган. Чамдыкта тывалар мерзени Хаан-Херети куш хевирлиг, азы адыг, арзылаӊ, пар кылдыр кылып турганнар. Оон өске тускай дүрүмнери база бар: ноянче мерзе, аът, терге халдаан болза, «ша», бир эвес, теве-биле болза, «ту», а оол-биле, «сот» дээр. Шыдыраа «шериглерин» тывалар чонар-даштан, ыяштан, амытаннар сөөктеринден чонуп, хүлерден шуткуп кылып турарлар. Оларныӊ уран-шевер хевирлериниӊ аӊгы-аӊгы чаартылгалары ам-даа сайзыраттынып турар. Чонар-дашчыларныӊ уран-шевер ажылдары даштыкыда база билдингир апарып, хары чоннарныӊ төлээлеринге сонуургалды оттурган.
Шыдыраа оюннары: хол-шыдыраа, буга-шыдыраа, мун-мун, чирги-шыдыраа.#Шагаа2025
#Тыва_оюннар
#НавигаторыДетства17
#ЮнармияТыва_17